Uniformisering voor de waardering van het erfrechtelijk vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot of de langstlevende partner in het geval van omzetting ervan

Op 15 januari 2015 trad de wet van 22 mei 2014 betreffende de waardering van het vruchtgebruik in geval van omzetting van het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot en van de langstlevende wettelijk samenwonende in werking.

Vruchtgebruik komt vaak ter sprake bij de afhandeling van een nalatenschap.

Het is een tijdelijk zakelijk genotsrecht, waarbij de vruchtgebruiker het recht heeft om een goed te gebruiken en de vruchten ervan te behouden, onder de verplichting de zaak zelf in stand te houden.

Bij het overlijden van de echtgenoot/echtgenote of de partner, zal de langstlevende meestal het vruchtgebruik verkrijgen en de kinderen de blote eigendom. Daardoor zullen de kinderen de uitoefening van het vruchtgebruik steeds moeten respecteren, indien ze hun beschikkingsrecht wensen uit te oefenen.

Wanneer partijen verandering willen brengen in deze situatie, kan er overgegaan worden tot “omzetting van erfrechtelijk vruchtgebruik”. Daarbij kunnen verschillende hypotheses zich voordoen:

– de omzetting van het vruchtgebruik waarbij de vruchtgebruiker een rente, kapitaal, goederen of de volle eigendom verkrijgt;

– de omzetting van de blote eigendom, waarbij de blote eigenaar een kapitaal verkrijgt van de vruchtgebruiker die de afkoop eist.

Voor de omzetting van het vruchtgebruik is het evident noodzakelijk dat er kan worden overgegaan tot een “begroting van de waarde” van dit vruchtgebruik en dit zorgde in het verleden voor heel wat discussies.

Om deze discussies te vermijden heeft de wetgever getracht het vruchtgebruik te begroten aan de hand van verschillende parameters, waarbij rekening wordt gehouden met de reële te verwachten levensduur van de vruchtgebruiker, de normale verkoopwaarde van het met vruchtgebruik bezwaard goed, de gemiddelde interestvoet van lineaire obligaties over de laatste twee jaar, na roerende voorheffing en zelf het onderscheid tussen man en vrouw.

Hoewel de voorgestelde waarderingsmethode enkel moet worden toegepast indien de partijen zelf niets zijn overeengekomen, zal het een grote houvast bieden wanneer er discussies zijn.

Het was geenszins de bedoeling van de wetgever om deze methode toepasbaar te maken op eender welke situatie. Maatwerk blijft dienaangaande nog steeds mogelijk en het is pas bij discussies dat de methode een handig hulpmiddel kan zijn. Zo zal de rechter, indien de vruchtgebruiker ernstig ziek is, het vruchtgebruik zelf gaan waarderen, daar de aanpassing van de levensverwachting zich opdringt.

Belangrijke opmerking evenwel, is dat deze burgerrechtelijke waarderingsmethode verschilt van de fiscale waarderingsmethode. Dit komt er op neer dat, de partijen een ander bedrag zullen ontvangen door het omzetten van het vruchtgebruik dan het gedeelte waarop ze erfbelasting of registratiebelasting zullen moeten betalen.

De waarderingsmethode van het vruchtgebruik werd in een bijlage bij het MB van 22 december 2014 en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad 15 januari 2015 duidelijk weergegeven in een tabel, met onderscheid tussen man en vrouw en volgens leeftijd, dewelke jaarlijks op 1 juli zal worden geactualiseerd.

De methode kan worden toegepast voor elk verzoek tot omzetting dat is ingediend na 15 januari 2015.

Link wet 22 mei 2014: http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_name=wet &cn=2014052209